MASTERING SAND (ride with confidence in sand)
John Hederics passes on a few tricks and tips
Zihinsel Hazirlik (Menthal Preparation)
Surus de zihinsel hazirlik cok onemli. Eger duseceginizi dusunuyorsaniz, dusersiniz Kendinizi bir efsane gibi hissetmeniz lazim. Kumda surus cok zevkli bir olaydir ve bundan nefret ederek tadini cikaramazsiniz. Kum surusu tamamen kendine guvenle alakalidir. Kendinize guvenerek momentumu korumak, beyninizin frene bas cigliklarini bastirarak gazi acmak, relaks bir bicimde motorun altinizda hareket etmesine izin vermek. Yani kum ya da baska yuzey kosullarina negatif bir tutumla yaklasmamak lazim aksi takdirde daha tekeri dondurmeden savasi kaybetmis olursunuz.
Gevsemek (Relax)
Gidonu olesiye sikmak, tutunmak gozyaslariyla sonuclanabilir. Kum dogasi geregi gevsektir. Hareket eder, bazen akar, bazi bolgelerde sudan biraz daha fazla destek cikar. On teker gomulebilir ve hic bir sey kesin, guvenilir, tahmin edilebilir veya kontrol edilebilir bir his vermez. Bir surucunun yapabilecegi en kotu sey motoru asiri kontrol etmeye calismaktir. Motorun hareket etmesine, ani hareketlerine bir cizgide yuvarlanmasina (sanirim lastigin bi yol cizgisine kapilip onu takip etmesi) izin vermelidir. Bunu basarabilmek icin surucunun gevsemesi gerekir.
Antreman yapmanin en iyi yollarindan bir tanesi tek elle surmektir. Gaz verdiginiz elinizle gidonu tutun –dogal olarak-, sol elinizide her ihtimale karsi gidonu hemen kavrayabilecek yakin bir mesafede muhafaza edin. Uzayan deneme araliklariyla buna bir sure calisin. Bir sure sonra goreceksiniz ki sadece sag elinizle bile gevsemis ve motor kontrolunuz altinda. Motosiklet serbestce saga sola hereket edecek ama bu hareketin guvenli olduguna dair sinyaller almaniz uzun surmeyecek.
İkinci basamak ise butun vucudunuzu gevsetmeniz. Eger surucu gerginse kum surusu fazlasiyla yere yakin olur bu yuzden kumda surerken en iyisi arkaya oturmak ve gevsemektir. Hafifce geriye oturun, omuzlarinizi ve kollarinizi gevsetin ve gerektiginde dizlerinizle motoru kavrayin.
Pozisyon
Dizleriniz kumdaki en degerli varliginizdir. Evde arkadasinizla sunu deneyin; arkadasiniz motoru arkadan tutarken sizde peglerin uzerinde dengede durun, dizlerinizle birlikte tankdan hafifce uzaklasin. Arkadasiniz motoru saga sola sallasin, daha sonra dizlerinizle tanki/seleyi kavrayin (tutun) ve arkadasiniz deminki hareketi tekrarlasin. Cok net goreceksiniz ki dizlerle tutulmus motor milyonlarca defa daha stabil hale gelecektir. Gercektede surucu gidonu olesiye tutmaktansa dizleriyle daha fazla kontrol saglar. Bununda otesinde eger kollariniz gevsek olursa motoru gercek anlamda yonlendirebilirsiniz, 100 km ile giderken bu baya isinize yarayacaktir.
Oturmak ya da ayakta gitmek kumun yogunluguna baglidir. Sert bir kum satih varsa arkaya oturup gevseyebilirsiniz ama yumusak ya da tumsekler varsa o zaman peglerin uzerinde ayakta olmalisiniz. Ayaktayken klasik atak pozisyonunu almalisiniz (atak pozisyonu: dizler hafifce kirik darbeleri abzorbe edebilmesi icin, dirsekler maksimum dayaniklilik icin acik, fakat vucudu hafifce arkada tutun). Buradaki amac on tekerligi batirmamak, yuzdurmek. Eger kum gevsekse kollarinizi uzatin ve govdenizi arka camurluga dogru kaydirin on kismin hareket etmesini (move around) saglayin ama yan granajlari dizlerinizle tutarak arkayida kontrol altina alin.
Dogal olarak donusler cok farklidir. Hizli kum donusleri zevklidir ve yukarda anlatildigi gibi ayakta ya da oturarak virajlar alinabilir. Oturarak almak istiyorsaniz yapmaniz gerekenler; dirseklerinizi daha cok kontrol saglamak icin disari dogru acin ve on tarafi batirmamak icin gazi kullanin. Yavas donuslerde ise genelde yanilgiya dusulur ve iyi bir teknik buyuk farklar yaratabilir.
ayakta gelin in the gear you will use to drive the bike through the turn( burada ne demek istedigi hakkinda en ufak bir fikrim yok), sonra oturma pozisyonuna kayin ve viraja girerken viraj icindeki ayaginizi one dogru uzatin. Bunu dogal, akici, hepsinin bir kerede gerceklestigi bir hareket haline getirene kadar calisin. Poponuzu sele ile deponun birlestigi kisma hizlica getirin daha sonra –burasi biraz garip olabilir- govdenizin gidonu gecmemesi icin vucudunuzun ust kismini geriye dogru yaslayin. Eger bunu yapmazsaniz one dogru giderseniz, on taraf gomulecek ve high side olacaksiniz, kum kaskinizdan iceri girecek, ayaga kalktiginizda asagiya dogru akacak, bu yuzden geriye dayanin (lean back).
Agirlik cogunlukla viraj disindaki pegde olacak. Resimlerde Hedge arkadasimiz distaki pegde neredeyse poposu seleden cikmis durumda lastikleri kumun icinde maksimum cekisi kazanmaya calisiyor. İc kisimdaki ayaginiz one dogru uzatilmis durumda ve yerle temas etmiyor, sadece motoru tekrar yukari dikmekniz gerektiginde ayaginizi yere basin. Frende ve debriyajda iki parmak olacak. Virajin 3 de 1 gecildiginde gazi acin. Burda debriyaji birakmak yardimci olabilir ve motor homurdanir ve arka yere tutunur; bu on tarafi kesinlikle batirmaz ve kuma gomulmesinden kurtarir (stops is from tucking). Eger kuma gomulmeye baslarsa on tarafi havalandirmak icin gazi acin (iste burasi ah bir XR’im olsa diceniz an J )
Bunlari dogru yapana kadar antreman yapmaya devam J kendinden emin viraj alin ve viraj hizinizi koruyun. Basiniza gelebilecek en kotu sey dusuk hizda dusmek ve hassas yerlerinizin kumla dolmasi J
Momentum
Kumda ne kadar hizli giderseniz o kadar stabil bir surus yakalarsiniz. Momentum sizi bir cok kotu durumda kurtaracaktir ve gevsek kumda motoru kumun yuzeyinde tutmak, gomulmemek onemlidir. Eger hareket halinde saplanmaya baslarsaniz tekeri olabildigince sert dondurmeye devam edin cunku gyroscopic etki sizi beladan kurtaracak dengeyi verecektir.
Bir numarali kural, ayak peglerden ayrildigi zaman savasi kaybetmissiniz demektir. Kumda motoru yurutmek zor bir istir, gidona yuklenmek debriyajla oynamak gerekir. (yani kumda motoru itmek zor istir demek istiyor arkadas) Peglerin uzerinde kalkmak, gazi cevirmek balans ve momentumu kullanarak kendinizi tasimak cok daha kolaydir.
Akilli okuyucular gazi bitirmeden once ne kadar gazi acik tutmamiz gerektigini merak edebilir. Guzel soru, gercekte gazi kisa araliklarla acip kapamak gerek. Araliksiz gidislerde ise 3 de 2 gaz acmak ve selenin arkasina dogru oturmak gerekir.
--------
Motor Ayarlari
Kum surusunde lastik havalari indirilebilir. Bir cok deneyimli kum surucusu 14 ila 16 psi hava tercih etmektedirler. Tabi bunun icin saglam jant ve ic lastik lazim, cunku kumda kumla birlikte sert bitki kokleri ve taslarda olabilir. Dusuk basincla birlikte lastik yuzeyi daha fazla yayilacak ve daha cok yere basacaktir. Camurda da ayni sey gecerlidir. Yani 15 psi, 18 psi dan cok daha fazla kontrol saglayacak. Lastik secimi? Sert ve disli lastikler maksimum tutusu saglayacaktir, ic lastik olarak da heavy duty ic lastik kullanilmali (bildigimiz kadariyla Turkiyede yokmus)
Suspansiyonlari yukseltin, daha konforlu olacaktir. Suspansiyon degisen yol sartlarini sunger gibi cekebilmeli, ve yavaş süspansiyon tepkisine bağlı sekme/sapma pilota zor anlar yaşatabilir (Yani, süspansiyon ayarlarınız, ön taraf kumda giderken dalmayıp darbeleri size hissetirmeyecek kadar sert, geri tepkisi kollanızı yormayacak kadar yumuşak olmalı. Arka taraf ise gazladığınızda tekerleğin gücü motosikleti ileri taşıyabileceği kadar sert, ama haybeden kumda patinaj yaptırmayacak kadar yumuşak olmalı) . Onemli bir kural olarak, sikistirmayi normal arazide kullandiginiz ayardan iki klik geriye alin ve geri gelmeyi (rebound, XR gibi motorlarin suspansiyonlarinda bu ayar mevcuttur) bir ya da iki klik yavaslatin.
Yuksekce bir gidon alcak gidondan daha iyidir, bunun iki sebebi vardir. İlki vaktinizin cogunu ayakta gecireceksiniz ve alcak bir gidon sizi sirt agrisindan oldurebilir. Sirtinizi ayakta surerken makul duzlukte tutacak bir gidon yuksekligi arayin. İkinci sebep olarak da dirsek hizasinda tuttunuz biseye dirsek hizasinin altinda tuttugunuz seye nazaran cok daha fazla guc uygulayabilirsiniz. 20 mm, gidona uygulayacaginiz kuvvette buyuk farklar yaratabilir.
Bir gidon amortisoru kum surusu icin iyi bir yatirim olabilir (nerdeeee o para) cunku kum motoru gittigi eksenden hep dondurmek isteyecektir. Bu gerilimi amortisor sayesinde yumusatmak surucunun kollarindan buyuk yuk alacaktir boylece sizde daha sert ve daha uzun binebileceksiniz. Ayrica motor, gidis yonunu daha iyi takip edecektir, tekerlek izlerinden daha az cikacak ya da yuksek suratte daha az kafa sallayacaktir. Hedge amcanin MSC marka gidon amortisoru varmis bide XR650 sinde Rally Clamp marka varmis. Hatta bu amortisorler icinde bi kac kelam etmis:
“Ben her zaman icin performans arttirici ekipmanlara supheyle yaklasmisimdir fakat bu (yani gidon amortisoru) gercekten etkileyici. Motoru kontrol etmekte buyuk farklar yaratiyor. Daha dengeli ve gevsek zeminlerde kontrol icin daha az caba gerektiriyor”
Son olarak unutmayin ki kum benzini emer bitirir. Normalden daha fazla bir yakit tuketimi olacagani goz onune alin. Ayrica motor cok sicak calisacagi icin zengin karisim kullanin cunku sicak motor tutukluk yapabilir. Eger motor uguldamaya baslarsa sogumasi icin durdurun ya da gaz kesin ya da kisa ama bol gaz acislarla silindirlere benzin fiskirtarak pistonlari sogutun.
